Khảng khái, chính trực nhưng lại rất ga lăng, chân thành. Nghiêm nghị, nhất quán và có phần nguyên tắc nhưng lại vô cùng tình cảm, bao dung. Đó là những phẩm cách mà NGƯT Trịnh Quốc Minh để lại trong lòng bạn bè, đồng nghiệp và học trò của mình.
Khi trong vai trò một người nghệ sĩ biểu diễn – người ta thấy một Quốc Minh đầy thi vị, thiết tha, đậm “chất nghệ” từ phong thái biểu diễn đến cách thức biểu hiện. Còn lúc về với công tác đào tạo, nghiên cứu ta lại bắt gặp một Trịnh Quốc Minh chỉn chu, nguyên tắc, khoa học.
Trịnh Quốc Minh là thế – dường như ở con người ông luôn xác định cho mình một tâm thế và hướng đi tách bạch khi thực thi và đảm nhiệm những vai trò, vị trí khác nhau trên con đường nghề nghiệp cũng như trong cuộc sống.
Bởi thế mà cơ duyên đến với múa của NGƯT Trịnh Quốc Minh cũng như là một kế hoạch đã được định sẵn. Vốn dĩ từ thuở nhỏ, cậu bé Trịnh Quốc Minh đã yêu văn thơ, nhạc họa và học giỏi những môn học này. Rồi đúng vào dịp năm 1971, khi bước sang tuổi 16, trong một lần trường Nghệ thuật Quân đội (nay là trường Đại học Văn hóa nghệ thuật Quân đội) về Bắc Ninh tuyển sinh, ngỡ ngàng trước vẻ đẹp của các thầy cô, các anh chị khóa trên trong bộ quân phục… Trịnh Quốc Minh liền ứng tuyển và trúng ngay với điểm cao nhất về hình thức, hình thể và các tố chất nghệ thuật.
Vốn sẵn tố chất nghệ thuật và lợi thế hình thể nên khi bước vào môi trường nghệ thuật quân đội; được tiếp cận, rèn giũa, luyện tập với múa, chàng trai mới lớn Trịnh Quốc Minh càng nhận ra rằng tình yêu và niềm đam mê với nghệ thuật múa cứ lớn dần lên theo năm tháng. Ngay sau khi tốt nghiệp múa tại trường VHNT Quân đội, năm 1975, Trịnh Quốc Minh đầu quân về Đoàn Ca Múa Tổng cục Chính trị (nay là Nhà hát Ca múa nhạc Quân đội). Chàng nghệ sĩ – chiến sĩ trẻ Quốc Minh đã bộc lộ tiềm năng đầy hứa hẹn của một nam diễn viên múa, Quốc Minh nhiệt huyết, hăng hái có mặt ở hầu hết các chương trình nghệ thuật lớn, nhỏ của đoàn; tham gia phục vụ cán bộ, chiến sĩ và nhân dân trong Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử.
4 năm công tác tại Đoàn Ca múa Tổng cục Chính trị, chàng nghệ sĩ – chiến sĩ trẻ Trịnh Quốc Minh đã chứng minh và khẳng định được năng lực, tiềm năng phát triển nghề nghiệp của mình. Quốc Minh được cấp trên tin tưởng, chọn lựa là một trong những nghệ sĩ múa xuất sắc được cử đi đào tạo tại Trường Đại học Sân khấu Quốc gia Nga (Liên Xô cũ).
Tu nghiệp nước ngoài trở về, Trịnh Quốc Minh được điều động về Nhà hát Ca Múa Nhạc Việt Nam để tiếp tục cống hiến tài năng và sức trẻ của một nghệ sĩ cho cái nôi của nghệ thuật quốc gia. 13 năm hoạt động biểu diễn tại hai Nhà hát đầu đàn của Quân đội và Nhà nước, trong vai trò nghệ sĩ biểu diễn, nghệ sĩ Trịnh Quốc Minh đã nỗ lực đóng góp sức lực và niềm đam mê của mình cho 2 cánh chim đầu đàn của đất nước, tiếp nối lớp thế hệ tài năng, góp phần làm dày thêm thành tích lịch sử của hai cái nôi ấy. Danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang và danh hiệu Anh hùng thời kỳ đổi mới mà Nhà hát Ca Múa Nhạc quân đội và Nhà hát Ca Múa Nhạc Việt Nam được Nhà nước trao tặng chính là nhờ vào niềm đam mê, nỗ lực của lớp lớp thế hệ nghệ sĩ dày công bồi đắp, cống hiến mà Trịnh Quốc Minh là một thành viên trong hàng ngũ đó.
Đam mê và muốn gắn bó với nghề múa nhưng Trịnh Quốc Minh không có tư tưởng đóng khung, không ôm giữ làm của riêng mình, nghệ sĩ luôn muốn sẻ chia với đồng nghiệp, với những thế hệ đi sau những kinh qua, trải nghiệm nghề nghiệp quý giá. Đó cũng là lý do Trịnh Quốc Minh quyết định rẽ bước và gắn bó với công việc huấn luyện, giảng dạy của một nhà giáo tại Trường Cao đẳng Múa Việt Nam (nay là Học viện Múa Việt Nam) cho đến khi nghỉ hưu.
Đến với môi trường giáo dục cũng là dịp NGƯT Trịnh Quốc Minh phát huy hết tố chất của một người nghệ sĩ và tính cách chỉn chu, khoa học của một nhà sư phạm. Trên con đường làm thầy, NGƯT Trịnh Quốc Minh đã tham gia đào tạo nhiều học sinh, sinh viên giỏi đoạt giải thưởng quốc gia và quốc tế. Nhiều người trong số họ đã được tặng thưởng Huy chương Vàng, Bạc và giải thưởng cao trong các kỳ Liên hoan, Hội diễn Ca Múa Nhạc toàn quốc, toàn quân và khối các trường văn hóa nghệ thuật; trong đó có 05 người được phong tặng danh hiệu NSƯT, 01 người được phong tặng danh hiệu NSND.
Ngoài công tác giảng dạy, huấn luyện, NGƯT Trịnh Quốc Minh còn là thành viên trong nhóm tác giả 04 Công trình nghiên cứu khoa học cấp Bộ: “Tiêu chí tuyển chọn học sinh năng khiếu múa”; “Đào tạo nghệ thuật biểu diễn Múa trong đời sống hiện nay”; “Phát huy nghệ thuật múa trong hội làng người Việt vùng châu thổ sông Hồng”; “Nghệ thuật múa truyền thống Kh’mer Nam Bộ”; nhóm tác giả Đề án: “Chiến lược phát triển trường Cao đẳng Múa Việt Nam từ 2013 đến 2020 tầm nhìn đến 2030” và Đề án “Thành lập Học viện Múa Việt Nam trên cơ sở trường Cao đẳng Múa Việt Nam”.Chủ biên Đề án “Tuyển sinh bậc Cao đẳng chính quy của trường Cao đẳng Múa Việt Nam” và Đề án “Tự chủ tuyển sinh của trường Cao đẳng Múa Việt Nam” . Đồng chủ biên: “ Chương trình khung giáo dục liên thông Trung cấp- Cao đẳng ngành nghệ thuật biểu diễn kịch múa”, “Chương trình khung giáo dục liên thông Trung cấp- Cao đẳng ngành nghệ thuật biểu diễn múa dân tộc”,“Giáo trình Nhạc đệm Múa Cổ điển Châu Âu phần I”, “Giáo trình Nhạc đệm Múa Cổ điển Châu Âu phần II”.
Với những đóng góp và thành tích của mình, NGƯT Trịnh Quốc Minh cũng đã vinh dự nhận Huân chương Lao động Hạng ba, Huân chương Chiến sĩ vẻ vang, nhiều Huy chương, Kỷ niệm chương. Bằng “Sáng kiến, sáng tạo Thủ đô” năm 2013 của UBND TP Hà Nội; 03 Bầng khen của UBND Tỉnh Lào Cai và nhiều Bằng khen và danh hiệu Chiến sĩ thi đua cấp Bộ, cấp ngành của Bộ VHTT và Du lịch, Giải thưởng về thành tích đào tạo và nghiên cứu khoa học của Hội nghệ sĩ múa Việt Nam trong quá trình công tác.
Trong công tác giảng dạy, huấn luyện, NGƯT Trịnh Quốc Minh thấm nhuần nỗi vất vả, cực nhọc của nghề múa; hiểu sự truân chuyên, hà khắc của bộ môn nghệ thuật đòi hỏi người nghệ sĩ phải rèn giũa với tinh thần hết sức nghiêm túc, say mê nên trong những giờ lên lớp, thầy giáo Quốc Minh luôn tìm nhiều phương cách để ứng dụng những kinh nghiệm biểu diễn của mình với những quy phạm của nghiệp vụ giáo dục, phát huy tinh thần “học đi đôi với hành” của các em học sinh; từng ngày khích lệ, hun đúc, nuôi lớn dần tình yêu với nghệ thuật múa trong trái tim học trò một cách tự nhiên nhất. Nghiêm khắc, kỷ luật nhưng rất đỗi vô tư, công bằng và tận tình với tất cả học sinh; kể cả những em hạn chế về năng khiếu và điều kiện cơ thể, thầy cũng luôn tìm cách động viên, cổ vũ để các em tự tin phát huy được khả năng của mình; để mỗi học sinh của thầy đều tiến bộ và hăng say học tập bằng tinh thần tự nguyện, say mê.
Học trò yêu mến và nể phục thầy giáo Quốc Minh không những ở sự nhiệt huyết, tận tâm, tỉ mỉ trong những giờ lên lớp, ở sự chỉn chu, chuẩn xác trong huấn luyện mà hơn thế thầy còn là một người bạn, người cha sẵn sàng sẻ chia, gần gũi, đồng hành cùng các em trong cuộc sống; chẳng vậy mà giờ đây có những học sinh của thầy dù thành danh trong sự nghiệp múa hay không còn có điều kiện theo nghề mà rẽ sang lối khác, thì họ vẫn luôn thầm cảm ơn thầy giáo Quốc Minh đã tiếp thêm cho họ ngọn lửa đam mê, tiếp thêm cho họ nghị lực và niềm tin để vượt qua những gian khó của cuộc đời, để họ vững vàng và trưởng thành hơn trên bước đường sự nghiệp.
Hà Trung- một giảng viên giỏi, hiện đang công tác tại Trường Cao đẳng Văn hóa nghệ thuật Lào Cai; biên đạo đoạt giải A duy nhất cuộc thi “Tác phẩm múa dân gian dân tộc” tại Tuần lễ Múa Việt Nam năm 2023 khu vực phía Bắc đã bộc bạch tình cảm của mình với thầy giáo Trịnh Quốc Minh như sau: “Thầy kính yêu – NGƯT Trịnh Quốc Minh – Người thầy nặn nên Hà Trung qua 7 năm, suốt 2 năm sơ cấp, 4 năm trung cấp và 3 năm cao đẳng để tôi biết múa, yêu múa, gắn bó với múa, đặc biệt là Múa cổ điển Châu – bộ môn Hà Trung đang giảng dạy. Tôi học được từ thầy tôi sự kỷ luật, kiên trì, nghiêm khắc. Tôi học được từ thầy tôi cách nói sao có trọng tâm, trọng điểm hấp dẫn người nghe, nói có trọng lực. Học được từ thầy ý chí kiên cường và nhiệt huyết. Cần mẫn, chi tiết, tỉ mỉ cẩn thận đứng sau cánh gà. Đó là hình ảnh đáng trân trọng của thầy tôi! Em trân trọng cảm ơn thầy kính yêu Trịnh Quốc Minh”.
Đó chỉ là một trong rất nhiều niềm yêu kính, tin tưởng của học trò dành cho thầy giáo Trịnh Quốc Minh mà thôi. Còn rất nhiều, rất nhiều học trò khi nhắc đến thầy giáo Quốc Minh đều tỏ niềm kính yêu và mến mộ dành cho người thầy của mình.
Và đó cũng là lý do vì sao dù đã trải qua công tác biểu diễn, đào tạo, nghiên cứu khoa học, quản lý và điều hành quy trình đào tạo thì NGƯT Trịnh Quốc Minh vẫn yêu thích và tâm huyết với công tác giảng dạy hơn cả. Bởi ở đó thầy nhận thấy tình cảm, tấm lòng, sở trường, năng lực và kiến thức của mình được phát huy một cách toàn diện nhất. Khi được đắm mình trong công tác giảng dạy, nhà giáo Quốc Minh như thấy mình trẻ lại, thấy lại hình bóng mình khi xưa và cảm thấy thấy yêu đời, yêu nghề hơn mỗi khi thầy trò tìm được tiếng nói chung, tìm được niềm đam mê, tâm huyết trên con đường đi đến thành công.
“Không ngừng nỗ lực – nỗ lực không ngừng” là phương châm làm việc và cống hiến của NGƯT Trịnh Quốc Minh. Nên dù đã về hưu theo chế độ Nhà nước từ năm 2015 nhưng nhà giáo không dừng niềm đam mê nghệ thuật múa ở đó; mà đây lại là thời điểm thích hợp cho nhà giáo Quốc Minh tiếp tục lan tỏa, chia sẻ kiến thức, kinh nghiệm nghề nghiệp của mình thông qua công tác biên tập và các bài viết đăng tải trên tờ Tạp chí Nhịp Điệu chuyên ngành của Hội nghệ sĩ Múa Việt Nam.
Và từ năm 2020 đến nay, NGƯT Trịnh Quốc Minh còn được nhiều hội viên – bạn nghề tin tưởng giao nhiệm vụ Phó Chủ tịch thường trực Hội nghệ sĩ Múa Hà Nội; Ủy viên Ban chấp hành – Trưởng Ban kiểm tra Hội nghệ sĩ Múa Việt Nam.
Vẫn giữ được vóc dáng tầm thước, cân đối như thanh niên; vẫn lên sân khấu biểu diễn thoăn thoắt và tham gia hầu hết các sự kiện, hoạt động nghệ thuật của Hội nghệ sĩ Múa Hà Nội, Hội nghệ sĩ Múa Việt Nam. Vẫn xốc vác mọi việc và giữ bản lĩnh ga lăng đàn ông vốn có; luôn giành phần chủ động gánh vác mọi việc nặng nhọc của gia đình, vợ con. Sẵn sàng xông xáo, giành lấy việc khi thấy phụ nữ mang vác nặng như một lẽ thường tình. Vì thế mà khá nhiều người bất ngờ khi biết rằng NGƯT Trịnh Quốc Minh đã chạm ngưỡng tuổi thất thập.
Quả thật, nhìn vào cách NGƯT Trịnh Quốc Minh đối đãi với gia đình, học trò, đồng nghiệp; nhìn vào những thành tựu mà Ông nỗ lực vun đắp, cống hiến, nhiều nghệ sĩ trong ngành không khỏi ngưỡng mộ và cảm phục.
NGƯT Trịnh Quốc Minh có quyền hãnh diện, tự hào lắm chứ khi có một gia đình hạnh phúc với ba thế hệ gắn bó với nghệ thuật múa: Vợ ông – nghệ sĩ Nguyễn Thị Định – nguyên là diễn viên múa của Nhà hát Ca Múa Nhạc Quân đội; Con gái đầu – Trịnh Minh Ngọc là một giảng viên giỏi, là Phó trưởng khoa Diễn viên của Học viện Múa Việt Nam và cháu ngoại Vũ Ngọc Bảo Hân hiện đang là học sinh hệ tài năng của Học viện Múa Việt Nam.
Vâng, thật trong sâu thẳm trái tim, NGƯT Trịnh Quốc Minh cảm thấy vinh dự, tự hào khi được gắn kết cuộc đời mình với nghệ thuật múa. Ông thầm cảm ơn cuộc đời đã cho ông một gia đình tốt, đã đem đến cho ông một môi trường học tập và làm việc với những người thầy, người bạn tốt; được công tác và hoạt động nghệ thuật ở những cái nôi lớn của nghệ thuật múa Việt Nam. Đó chính là động lực lớn lao, là ngọn lửa thôi thúc NGƯT Trịnh Quốc Minh cứ mãi say mê “Không ngừng nỗ lực – nỗ lực không ngừng” trên bước đường nghệ thuật đầy vinh quang này.
Thanh Hoa
